koyun et , süt , yapağı , ten ve gübreleri ile ınsanlara hesaplı efor veren ehemmiyetli vahit hayvandır.hem çiftçi hem de ülke ekonomisini kalkındırmak amacıyla koyunculuğun yaygınlaş-tırılması gereklidir. yalnız hizmet ile beslenme koşullarının iyileştirilmesi , öte yandan koyun-ların bön yetiştirme ile melezleme yolu ile ıslah edilerek verimliliğin artırılması şarttır. öyleyse koyunculuğun doğal ile ekonomik koşulların gerektirdiği yönde gelişebilmesi için , mevcut yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi ve yetiştiri-cilerin yenilikleri bilmesi ve uygulaması gerekir.

koyunculuk yapmaya karar verdiğimiz takdirde öncelikle yaşadığımız bölgeyi bol tanımamız ile ona için uygun ırkla çalışma yapmalıyız.
genel olarak anadolu`nun ciğer kısımlarında yağlı kuyruklular , denize doğru bölgelerde ince kuyruklular yaygındır.yağlı kuyruklu koyunlar morkaraman , akkaraman , dağlıç ve ivesidir. zarif akrep kene ırklarımız ise kıvırcık , sakız , karayaka ve merinostur.
morkaraman
genel namına doğu illerimizde yetiştirilir. beden renkleri kızıldan mora kadar değişmekte baş , burun , iç 6 ile bacaklar çıplaktır. yağlı kuyrukludur.
anaçlarda dinamik ağırlık 50-60 kg , süt verimi 50-60 litre leke yapağı verimi 2-2 , beş kg. olup her 100 koyundan 95-105 kuzu alınmaktadır.
süt kesiminden sonra 3 aylık besleme ıle 20-25 kg. karkas alınabilir.
akkaraman koyunu
batıda eskişehir ve kütahya`dan başlayarak doğuda sivas`a derecede , sahil bölgeleri dışında orta anadolu`da ve geçit bölgelerinde yetişir.
bunlarda vücut beyaz renkli yapağı ile örtülüdür. ağız , burun , göz çevresi , kulak ve ayaklarda siyah lekelere rastlanır. besili kuyrukludur.
anaç koyunlarda tüvana ağırlık 40-45 kg. süt verimi 50-60 litre murdar yapak verimi 1 , 5-2 kg.dır. 100 koyundan 100-110 kuzu alınır.
süt kesiminden sonra 3 mahiye besleme ile 20-22 kg. karkas verebilir.
dağlıç koyunu
sakarya nehrinden başlayıp ege bölgesinin kıyı illerine derecede uzanır.
vücut beyaz renkli , kaba anlaşılmaz yapağı ıle örtülüdür. ağız , yüz , göz etrafları ve ayaklarda siyah lekeler görülür. erkekler helezoni boynuzlu , dişiler boynuzsuzdur. kuyruk yağlı olup his şeklindedir.
anaç koyunlarda canlı ağırlık 35-40 kg. , kesilmek verimi 40-50 litre , pis yapak verimi2-2 , beş kg.dır. 100 koyundan 90-100 kuzu alınır.
sakız koyunu
izmir ilinde bilhassa çeşme ilçesinde yetişir. vücut beyaz renkli , kaba-karışık yapağı ile örtülüdür. baş okunuşu bacaklarda siyah lekeler vardır. erkeklerde tüvana , kıvrımlı boynuz bulunur. dişiler boynuzsuzdur. derinlemesine yağsız kuyrukludurlar.
anaç koyunlarda canlı ağırlık 40-45 kg. , süt verimi 120-180 litre dir. 100 koyundan 180-200 kuzu alınır. bu yöre dışına çıkarıldığında bu mahsul alınamamıştır.
kıvırcık koyun
trakya ve marmara`nın güneydoğusundaki illerde ege bölgesinin manisa , İzmir , görgülü illerinde yetişir.
vücut beyaz renklidir. erkeklerde parafin renkli kıvrımlı boynuz olup , dişiler boynuzsuzdur. nazikçe uzun kuyruğu vardır.
anaç koyunlarda etkili ağırlık 40-42 kg. , süt verimi 60-90 litre , kirli yapağı verimi 1 , beş kg. dır. 100 koyundan 110-130 kuzu alınmaktadır. et nitelikli olup , sütlaç kesiminden sonra iki aylık besleme ıle 17-18 kg. karkas verebilir.
karayaka koyunu
karadeniz kenar şeridinde özellikle sinop , samsun , ordu , giresun ve tokat illerinde yetiştirilir.
vücut ak renkli kaba yapağı ile örtülüdür. erkeklerde dolgun ondüle boynuzlar olup , dişilerde boynuz yoktur. kuyruk zayıf ince ve uzundur.
anaç koyunlarda aktif ağırlık 35-40 kg. , süt verimi 40-45 litre olup , kirli yapak verimi 1 , 5-2 kg.dır.
ivesi koyunu
suriye sınır boyunda şanlıurfa , gaziantep ile hatay illerinde yetişir.
baş ve bacaklar kahverengi vücudu ise beyazdır. yağlı kuyruklu koyunlardır. erkekler boynuzlu , dişiler boynuzsuzdur.
anaç koyunlarda canlı ağırlık 44-48 kg. süt verimi 90-155 litre , kirli yapak verimi 2-3 kg.dır.
karacabey merinosu
balıkesir , bursa yörelerinde yetiştirilir. anaç koyunlarda canlı ağırlık 55-70 kg. , süt verimi 50-55 litre , kirli yapağı verimi üç , 5-4 kg.dır.
100 koyundan 125-130 kuzu elde edilir. vücut beyaz ilgi çekici kuyruk ince uzundur. erkeklerin çok azında boynuz görülür , dişiler boynuzsuzdur.
konya merinosu
vücut beyaz ilgi çekici yapağı ve örtülüdür. erkek ile dişiler boynuzsuzdur. kuyruk yağsız ince ve uzundur.
anaç koyunlarda canlı ağırlık 54-56 kg. , süt verimi 40-50 litre , kirli yapağı verimi üç , 6-3 , sekiz kg. olup , 100 koyundan 130-140 kuzu alınır.
malya koyunu
vücut beyazdır. kafa okunuşu bacaklarda kara lekeler bulunabilir.
yarım yağlı akrep koyunlardır. ancak koyunlarda dinamik ağırlık 45-50 kg.dır , leke yapağı verimi 2 , 4-2 , 8 kg.dır.
gökçeada koyunu
gökçeada ve çanakkale etrafında yetişir. beyaz yapağılı edepli uzun kuyruklu , küçük cüsseli bir ırktır. erkekler troleybüs , dişiler boynuzsuzdur.
anaç koyunlarda güçlü baskı 35-40 kg.dır , süt verimi 50-60 litre , kirli yapak verimi 2-2 , 5 kg.dır.
tuj koyunu
türkiye`nin kuzeydoğu illeri kars , ardahan okunuşu iğdır bölgelerinde yetiştirilir.
anaç koyunlarda canlı ağırlık 38-42 kg. , süt verimi 55 litre , koçlarda yapak verimi 3-5 kg.dır.
herik koyunu
sivas , amasya , sinop , samsun , trabzon ve çorum illerinde dağlık bölgelerde yetişir.
küçük cüsseli erkekler boynuzlu , kuyruk yağlıdır.
hemşin koyunu
karadeniz sahillerinde artvin dolaylarında yetişir. kahverengi olmalarına karşın siyahları da vardır. et ve yapak kalitesi düşüktür.
tahirova koyunu
ege ve marmara bölgesinde yetişir. melezdir. yavru ve sütlaç verimi yüksektir.
ödemiş koyunu
batı anadolu`da ödemiş çevresinde yetişir.
damızlık seçimi
bölgemize göre yetiştiriciliğini yapacağımız koyun ırkını seçtikten aksi hâlde hayırlı 1 damızlıkla ışe kalkmak başarıyı arttıran işaret önemli şartlardan biridir.
seçilen damızlık;
- vücudu düzgün okunuşu kusursuz
- kendi ırkının özelliklerini taşıyan
- faziletli verimli , hastalıksız , döl verimi yüksek okunuşu uzun ömürlü olmalıdır.
damızlık olacak etçi koyunda mümkün olduğu derecesinde mozole , derin geniş okunuşu kalın bir vücut yapısı gözlenmelidir. kafa kısa okunuşu vâsi , dal kısa ve kalın olmalıdır. gögüsün geniş dip ve kaburgaların mümkün olduğu kadar dışa dönük olması istenir.bol et veren sırt , bel ve sağrının düz aynı hat oluşturması ile olabildiğince koskocaman olması istenen etçi özelliklerdendir.
damızlık sütçü koyunlarda kemikler ince dal uzun vücut yüksek ve uzundur. sağrı ayrıntılı ve arka bacakları arası büyükçe memeye yer verecek şekilde olmalıdır.
karın nisbeten gelişmiş memeler kâfi büyüklükte ve bezel meme özelliğindedir. ser kuru , asil ve durum yapıda olmalıdır. kulaklar büyük ve nisbeten sarkıktır. süt verimi ile tanınmış ırklar boynuzsuz veya zarif boynuzludur.
koçun yumurtaları ne kadar büyükse tozlaşma kabiliyeti o kadar iyidir.
sürüden ayrılması müstelzim koyunlar
- dişleri ve tırnakları sıkıntılı olanlar
- çok yaşlı , çok zayıf koyunlarla kavruk kalmış koyunlar
- kısır koyunlar , çok az süt verenler
- yapağıü kısa , seyrek ile dökülüyorsa
- özellikle merinos okunuşu kıvırcıklarda lekeler varsa
- yapak körü varsa
bu çeşit koyunlar sürüden atılırlar.
damızlık koç seçiminde dikkat edilecek hususlar
- kuvvetli ve sağlıklı olmalı
- irkın bütün özelliklerini göstermeli
- hararetli parlak bakışlı ve müteharrik olmalıdır
- yumurtalıklar torbaya inik olmalıdır
- yapağısı kendi ırkının özelliklerini taşımalı
- bacaklar kısaltarak ve far olmalıdır
- sağrısına basıldığında çömelmelidir
ergin bir koç yararlı beslendiğinde ortalama 35-40 koyuna aşabilmektedir.
koyunlarda üreme ve döl verimi
koyunculukta başarılı olmak , düzenli ve öte kadar çocuk olmaya bağlıdır. elde edilen yavru sayısı ne kadar iyi olursa sürüde iyileşme ünlü miktarda hızlı olur. bu bile hayvanın ırkına ve beslenmeye bağlıdır.
koça verme
dişi tokluyu koça vermekte 18 ayı geçmemeliyiz. sürüdeki koyunlar uygulamada 6-8 yaşlarına kadar , koçlar ise 4-5 yaşlarına kadar damızlık namına kullanılabilmektedir.
kızgınlık (koça gelme)
koyunlarda kızgınlık genelde mevsime bağlıdır. kızgınlık 28-30 saat devam etmektedir. hiddet 14-19 günde bir tekrarlanır. şayet sürüde koç katımı muaf olarak yapılıyorsa koç sürüde en dar 35 zaman kalmasında fayda vardır. koç katımında ehemmiyetli amil dişilerin kızgınlığa gelmesidir. 20-30 koyuna 1 hamel düşünülür.